ZiekenhuizenHandhygiëne medewerkers

Ziekenhuizen
Handhygiëne medewerkers
Werkgroep Infectiepreventie
Vastgesteld: oktober 2007
Revisie: oktober 2012ഊDit document mag vrijelijk worden vermenigvuldigd en verspreid mits steeds de
Werkgroep Infectiepreventie als auteur wordt vermeld.
Vergewis u ervan dat u de meest recente versie van dit document hebt.
Raadpleeg hiervoor www.wip.nl. De Werkgroep Infectiepreventie acht zich na
het verschijnen van een nieuwe versie van een richtlijn niet meer verantwoor-delijk
voor verouderde versies.
Aan de samenstelling van deze richtlijn werd, behalve door leden en
medewerkers van de WIP, bijgedragen door: de heer dr. F.W.H. Jungbauer
(dermatoloog, klinisch arbeidsgeneeskundige), Universitair Medisch Centrum,
Groningen en de heer dr. G. van Willigen (biologische veiligheidsfunctionaris),
Leids Universitair Medisch Centrum, Leiden.ഊInhoudsopgave
Inl 1
1 Reiniging of desinfectie...................................................................................... 1
2 Materialen........................................................................................................... 1
2.1 Handalcohol........................................................................................................ 1
2.2 Zeep .................................................................................................................... 2
2.3 Huidcrème .......................................................................................................... 2
2.4 Dispensers........................................................................................................... 3
3 Uitvoering........................................................................................................... 3
3.1 Handreiniging..................................................................................................... 3
3.2 Handdesinfectie .................................................................................................. 4
4 Indicaties ............................................................................................................ 4
Bijlage A. Techniek handdesinfectie ....................................................................... 5
Bijlage B. Literatuur ................................................................................................ 6ഊഊInleiding
Deze richtlijn betreft de handhygiëne voorzover het niet gaat om operatieve ingrepen
en voeding. Handhygiëne wordt beschouwd als de belangrijkste maatregel om het
risico van overdracht van micro-organismen, van medewerkers in de gezondheidszorg
naar patiënten, te verminderen. In een groot aantal studies is de effectiviteit van
handhygiëne aangetoond [1-4]. Onder handhygiëne wordt verstaan: handreiniging,
handdesinfectie en handverzorging met handcrème.
Handreiniging is het verwijderen met water en zeep van vuil en een deel van de
transiënte flora. De reductiefactor ligt duidelijk onder die van handdesinfectie.
Handdesinfectie is het door middel van een handalcohol snel reduceren van de
transiënte en residente flora die op de handen aanwezig is [3].
Handverzorging is datgene dat wordt gedaan om de handen in goede conditie te
houden, zoals het korthouden en verzorgen van de nagels en het aanbrengen van
handcrème om uitdroging en kloofvorming tegen te gaan.
In de Nederlandse gezondheidszorg heeft met betrekking tot de handhygiëne reeds
rond 1990, na het verschijnen van de Centraal Begeleidings Orgaan (CBO) consensus
richtlijnen, de omslag plaatsgevonden van het reinigen van de handen met water en
zeep, naar handdesinfectie met gebruikmaking van een alcoholpreparaat [5]. De
Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) heeft een richtlijn uitgegeven voor
handhygiëne in de gezondheidszorg [6]. Door deze richtlijn, ontstaan op grond van een
uitgebreide review van 750 literatuurreferenties, door een groot aantal internationale
experts uitgevoerd, wordt de Nederlandse handelwijze ten aanzien van handhygiëne
duidelijk onderschreven.
Gezien de uitgebreide wetenschappelijke onderbouwing van de WHO-richtlijn is
gekozen om binnen deze WIP-richtlijn de literatuur niet separaat per onderwerp te
benoemen, maar uitsluitend naar de WHO-richtlijn te verwijzen.
1 Reiniging of desinfectie
) Desinfectie van niet-zichtbaar verontreinigde handen met een handalcohol heeft
de voorkeur boven reiniging.
Motivatie: Handdesinfectie heeft de voorkeur boven handreiniging omdat het meer
huidvriendelijk is en handalcohol een grotere kiemreductie geeft.
Desinfectie met handalcohol heeft ook als voordelen dat het op de plek van
verzorging gebruikt kan worden en dat men onafhankelijk is van de aanwezigheid
van een wastafel. Tevens levert het hierdoor tijdwinst op [1].
) Wanneer de handen zichtbaar zijn verontreinigd of plakkerig aanvoelen, worden ze
altijd gewassen met water en zeep.
Motivatie: Alcohol heeft geen reinigende werking en kan dus ook niet voor
handreiniging worden gebruikt.
2 Materialen
2.1 Handalcohol
) Een handalcohol dient te voldoen aan de Europese normering EN 1500.
) Handalcohol wordt bij voorkeur door middel van een dispenser verstrekt.
Handhygiëne medewerkers 1ഊHandalcohol is de verzamelnaam voor de alcoholpreparaten die gebruikt worden voor
handdesinfectie en kan zowel op basis van ethanol, n-propanol of isopropanol zijn
samengesteld.
Vanwege de ontvlambaarheid van alcoholen en dus ook handalcohol preparaten zijn er
regels voor productie en opslag die in het gebruik niet van toepassing zijn.
PM: Een product dat niet op alcohol basis is of combinatie producten met een
afwijkende concentratie, maar voldoet aan de EN 1500 en ook ARBO-technisch is
toegelaten, is een mogelijk alternatief.
2.1.1 Toevoegingen
) Er worden geen preparaten gebruikt waaraan chloorhexidine of een ander
desinfectans is toegevoegd.
Voor de gewone handhygiëne hebben deze toevoegingen geen extra waarde.
2.1.2 Veiligheid
Absorptie van alcohol door de huid, tijdens de toepassing, is beschreven. Deze is
echter zo gering, dat dit geen risico vormt. Dit blijkt onder andere uit het rapport
Ethanol (ethyl alcohol) van de Gezondheidsraad [7,8].
Alcohol absorptie door de huid wordt niet als een probleem gezien, binnen die religies
waar de consumptie van alcohol verboden is [9].
2.2 Zeep
) Als standaard wordt gekozen voor vloeibare zeep uit een dispenser.
Uitzondering kan worden gemaakt voor medewerkers met aangetoonde of
bewezen overgevoeligheid voor de in vloeibare zeep vrijwel altijd aanwezige
conserveringsmiddelen, dit in overleg met de bedrijfsarts. In dat geval kan gebruik
worden gemaakt van zakjes zeeppoeder, of vloeibare zeep van een andere
samenstelling.
)
De zeep wordt door middel van een dispenser verstrekt.
) Het gebruik van desinfecterende zeep voor handdesinfectie heeft geen
toegevoegde waarde [5].
Motivatie: Desinfecterende zeep is minder effectief dan handalcohol. .
2.3 Huidcrème
Door veelvuldig toepassen van handhygiëne, vooral wassen, kan de huid uitdrogen en
geïrriteerd raken. Dit kan worden tegengegaan door het gebruik van een
vochtinbrengende huidcrème [3].
) Handcrèmes worden geleverd in kleine tubes voor persoonlijk gebruik of in
dispensers met wegwerpbare containers, die niet worden nagevuld.
) Het tuitje van de dispenser of de mond van de tube mag bij het nemen van
handcrème niet worden aangeraakt.
Motivatie: Bij aanraking van het tuitje van de dispenser of de mond van de tube
kan de handcrème besmet raken.
) Potten handcrème mogen niet worden gebruikt.
2 Handhygiëne medewerkersഊMotivatie: Handcrème in potten kan gemakkelijk besmet raken.
2.4 Dispensers
) Aan dispensers worden de volgende eisen gesteld:
−alle vaste dispensers moeten zijn voorzien van elleboogbediening,
−ze moeten zo zijn geconstrueerd dat de inhoud niet kan worden besmet,
−er mogen geen systemen gebruikt worden met een navulbaar reservoir.
De voorkeur gaat uit naar systemen die gebruik maken van wegwerpbare flessen.
3 Uitvoering
) Er mogen geen ringen, polshorloges, armbanden worden gedragen, evenmin als
kleding met lange mouwen. Tevens mogen geen kunstnagels worden gedragen.
Zie ook de WIP-richtlijn: Persoonlijke hygiëne.
Motivatie: Handsieraden, polshorloges en lange mouwen belemmeren een goede
uitvoering van handreiniging of –desinfectie.
In een laboratorium, waar ter bescherming van de armen tegen besmetting en
contact met chemicaliën wel kleding met lange mouwen wordt gedragen, moeten
de mouwen voldoende omhoog worden gedaan om de handen goed te kunnen
reinigen of desinfecteren.
3.1 Handreiniging
) Handreiniging dient als volgt plaats te vinden.
1. Het openen van de kraan gebeurt automatisch of is voorzien van voet of
elleboog bediening.
2. Maak de handen nat met water uit een flink stromende kraan. Voorzie de
handen van een laag vloeibare zeep uit een dispenser, zonder het tuitje van de
dispenser aan te raken.
3. Wrijf de handen vervolgens gedurende 10 seconden goed over elkaar, waarbij
vingertoppen, duimen en gebieden tussen de vingers en de polsen moeten
goed moeten worden ingewreven.
4. Spoel de handen goed af.
5. Sluit de kraan met een elleboog of voet bediening.
6. Droog de handen af met een wegwerpbare handdoek, ook de polsen en de huid
tussen de vingers drogen.
7. Deponeer de gebruikte handdoek in de daarvoor bestemde container.
) Het gebruik van een elektrische handdroger voor het drogen van de handen wordt
ontraden.
Motivatie: Het drogen duurt te lang en mechanische verwijdering van micro-organismen
(door middel van het droogdoekje) wordt gemist. Bovendien droogt de
huid uit, wat een onnodige extra belasting van de huid betekent.
Handhygiëne medewerkers 3ഊ3.2 Handdesinfectie
) Handdesinfectie dient als volgt plaats te vinden (Zie bijlage A).
1. Breng uit de dispenser handalcohol aan op de droge handen, zonder daarbij het
tuitje van de dispenser aan te raken
2. Neem zoveel handalcohol dat het kuiltje van één hand met handalcohol is
gevuld. Deze hoeveelheid is nodig om de handen gedurende de volledige
inwerktijd van de handalcohol (30 seconden) nat te houden.
3. Wrijf de handen nu ged

Resultaten (Nederlands) 1:

Ziekenhuizen
Handhygiëne medewerkers
Werkgroep Infectiepreventie
Vastgesteld: oktober 2007
Revisie: oktober 2012 AL This Mag document vrijelijk Worden vermenigvuldigd en Verspreid Mits rossen de
. Werkgroep Infectiepreventie vermeld Wordt als Auteur
Vergewis u u Ervan DAT version Van de Meest Recente Hebt this document.
Raadpleeg wwwwip hiervoor. nl. De Werkgroep Infectiepreventie acht Zich na
Van Een verschijnen Het Nieuwe version Niet meer Van Een richtlijn verantwoor-delijk
for versions verouderde.
Aan de Samenstelling Van this richtlijn Werd, behalve Deur Leden en
medewerkers van Van de WIP, bijgedragen Deur: Dr de Heer. FWH Jungbauer
(dermatoloog, Klinisch arbeidsgeneeskundige), Universitair Medisch Centrum,
Groningen en de Heer Dr. G. Van Willigen (biologische veiligheidsfunctionaris),
Universitair Medisch Centrum Leids, Leiden. u Inhoudsopgave
INL 1
van 1 Reiniging ........................... desinfectie .................................................. ......... 1
2 1
2.1 1
2.2 Zeep 2
2.3 Huidcreme 2
2.4 3
van 3 3
3.1 3
3.2 Handdesinfectie ............................................... .................................................. . 4
4 Indicaties 4
A. Techniek handdesinfectie Bijlage ............................................ ........................... 5
Bijlage B. Literatuur .................. .................................................. ............................ 6 uu Inleiding
This Gaat Niet OM-richtlijn Betreft de handhygiëne voorzover Het operatieve ingrepen
en voeding. Om de belangrijkste Maatregel Het Wordt als Handhygiëne beschouwd
Risico Overdracht Van Van Micro-Organismen, Van de gezondheidszorg in medewerkers
Patienten Naar, Te verminderen. De Groot Effectiviteit Van Een Aantal studies in IS
handhygiëne aangetoond [1-4]. Onder handhygiëne Wordt verstaan: handreiniging,
. handdesinfectie en handverzorging handcreme BMO
Handreiniging IS BMO Verwijderen Het Water en Zeep Van Een Deel Vuil en Van de
transiente flora. Van De reductiefactor Ligt Duidelijk handdesinfectie Onder sterven.
Handdesinfectie middelste deur Het Van Een handalcohol Snel IS reduceren Van de
transiente Residente flora sterven en op de Handen aanwezig IS [3].
Handverzorging IS DAT datgene Gedaan Wordt OM de Goede conditie in Handen Te
Houden, Van de nagels nl en Verzorgen including korthouden Het Van Het aanbrengen
handcreme uitdroging OM en Gaan kloofvorming Tegen Te.
In has the English gezondheidszorg BMO betrekking handhygiëne riet tot de
Rond 1990, Van de Centraal Begeleidings nvt Het verschijnen Orgaan (CBO) consensus
Richtlijnen, de Van de Handen BMO Reinigen plaatsgevonden omslag Van Het Water en
Zeep, Naar handdesinfectie BMO gebruikmaking Van Een alcoholpreparaat [5]. De
Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) Een richtlijn Uitgegeven has for
de gezondheidszorg handhygiëne in [6]. Deur this richtlijn, Ontstaan ​​op Grond Van Een
Uitgebreide Beoordeling 750 literatuurreferenties Van, Door Een Aantal Groot Internationale
Uitgevoerd deskundigen, Wordt de Nederlandse handelwijze Ten Aanzien Van handhygiëne
onderschreven Duidelijk.
Gezien de Uitgebreide Wetenschappelijke onderbouwing Van de WHO IS-richtlijn
gekozen OM this Binnen WIP richtlijn Niet de literatuur per separaat Onderwerp Te
benoemen, Maar uitsluitend Naar de WHO-Te verwijzen richtlijn.
1 van Reiniging desinfectie
) Niet-Zichtbaar verontreinigde Handen BMO Desinfectie Van Een handalcohol Heeft
de Voorkeur Reiniging Boven.
Motivatie: Handdesinfectie Heeft de Voorkeur Boven handreiniging omdat' Het Meer
en handalcohol Een IS huidvriendelijk Grotere Advocate kiemreductie.
Desinfectie BMO handalcohol OOK has als op de Plek Van Het benefits DAT
DAT Mannen Verzorging used nl Kan Worden IS Onafhankelijk Van de Aanwezigheid
wastafel Van Een. Het Levert also hierdoor tijdwinst op [1].
) when are de Handen visible plakkerig van verontreinigd aanvoelen, Worden ZE
Altijd Gewassen Water en Zeep BMO.
Motivatie: Alcohol Heeft Geen Reinigende Werking nl Kan Niet voor DUS OOK
handreiniging Gebruikt Worden.
2 Materialen
2.1 Handalcohol
) Een handalcohol dient Te Voldoen aan de europese normering EN 1500.
) Handalcohol Wordt bij Voorkeur Door Middel Van Een automaat verstrekt.
Handhygiëne medewerkers 1 u Handalcohol IS de verzamelnaam for the alcoholpreparaten sterven Gebruikt Worden for
handdesinfectie nl Kan zowel op Basis Van ethanol, N- propanol isopropanol van Zijn
Samengesteld.
Vanwege Van de ontvlambaarheid alcoholen en Zijn er DUS OOK handalcohol preparaten
Regels Productie en for Het gebruik in opslag sterven are Niet van toepassing.
PM: Een product DAT IS Grondslag van Alcohol Combinatie Niet op Producten met Een
Afwijkende Concentratie, Maar voldoet aan de 1500 en OOK Arbo-technisch IS EN
toegelaten, IS Een Alternatief possible.
2.1.1 Toevoegingen
) Er Worden Geen van preparaten used waaraan chloorhexidine Een ander
IS toegevoegd desinfectans.
Voor de gewone handhygiëne Hebben Geen extra Waarde this toevoegingen.
2.1 2 Veiligheid
absorption Alcohol Deur Van de Huid, tijdens de Toepassing, IS Beschreven. This IS
Echter ZO Gering, DAT DIT Geen vormt Risico. Onder andere blijkt this Uit het Rapport
ethanol (alcohol ethyl) Van de Gezondheidsraad [7,8].
Alcohol Wordt Niet als absorption Door de Huid Probleem gezien Een, binnen Religies sterven
Waar de Consumptie verboden Van Alcohol is [9].
2.2 Zeep
) Wordt gekozen als for Vloeibare Zeep UIT Een dispenser Standaard.
Uitzondering Kan Worden Gemaakt for medewerkers aangetoonde van MET
in Vloeibare Zeep bewezen overgevoeligheid for the vrijwel Altijd aanwezige
conserveringsmiddelen, dit de bedrijfsarts in overleg BMO. In DAT Geval Kan gebruik
zakjes Gemaakt Van zeeppoeder Worden, van Van Een andere Vloeibare Zeep
Samenstelling.
)
De Zeep Wordt Door Middel Van Een verstrekt dispenser.
) Van Het gebruik for desinfecterende Zeep handdesinfectie has Geen
Toegevoegde Waarde [5].
Motivatie: Desinfecterende Zeep is oppas Effectief dan handalcohol. .
2.3 Huidcreme
veelvuldig toepassen Deur Van handhygiëne, vooral Wassen, Kan de Huid uitdrogen en
Raken geirriteerd. Deur Het Kan this gebruik Worden tegengegaan Van Een
vochtinbrengende Huidcreme [3].
) Handcremes Worden van desalniettemin aanvaardt in kleine Tubes for gebruik in Persoonlijk
dispensers BMO wegwerpbare containers, sterven Niet nagevuld Worden.
) Het tuitje dispenser van Van de Van de buis de Mond Mag bij Het Nemen Van
handcreme Niet Worden aangeraakt.
Motivatie: bij aanraking Van Het tuitje Van de dispenser van de Mond Van de buis
Kan de handcreme besmet Raken.
) Potten handcreme Mogen Niet Worden Gebruikt.
2 Handhygiëne medewerkers u Motivatie: Handcreme in potten Kan gemakkelijk besmet Raken .
2.4 dispensers
) Aan de dispensers Worden gesteld volgende
Eisen: Moeten Zijn alle Vaste voorzien Van elleboogbediening
dispensers, ZO are Ze Moeten geconstrueerd DAT de inhoud Kan niet besmet
Worden, . eh Geen Mogen systems Gebruikt Worden Een navulbaar reservoir BMO
De Voorkeur Naar Gaat systems sterven gebruik maken Van wegwerpbare flessen UIT.
3 Uitvoering
) Er Mogen Geen ringen, polshorloges, armbanden Gedragen Worden, evenmin als
Kleding Lange mouwen BMO. Mogen also Geen kunstnagels Gedragen Worden.
Zie ook de WIP-Richtlijn: Persoonlijke hygiëne.
Motivatie: Handsieraden, polshorloges Een goede en lange mouwen belemmeren
Uitvoering desinfectie van Van handreiniging.
In Een Laboratorium, besmetting Waar ter Bescherming Tegen Armen Van de en
contact BMO lange mouwen Gedragen Wordt wel Chemicaliën Kleding BMO, Moeten
de mouwen Voldoende omhoog Worden Gedaan Goed OM de Handen Te Kunnen
desinfecteren van Reinigen.
3.1 Handreiniging
) Handreiniging dient als Volgt Plaats Vinden Te.
1. Van de kraan van gebeurt IS Automatisch voorzien Van Het Openen van de voet
bediening Elleboog.
2. Maak de handen nat met water uit Een flink stromende kraan. Voorzie de
Handen Van Een Een Laag Vloeibare Zeep UIT dispenser, zonder tuitje Het Van de
dispenser aan Raken Te.
3. Wrijf de Handen vervolgens gedurende Elkaar meer dan 10 Seconden Goed, waarbij
vingertoppen, duimen en nl de polsen Moeten areas Tussen de vingers
Goed Moeten ingewreven Worden.
4. Spoel af de Handen Goed.
5. Een elleboog bediening voet van Sluit de kraan BMO.
6. Een BMO wegwerpbare handdoek Droog af de Handen, OOK de polsen en de Huid
Tussen de vingers Drogen.
7. . Container Deponeer de gebruikte handdoek in de daarvoor bestemde
) Van Een elektrische handdroger Het gebruik for Het Wordt Drogen Van de Handen
. ontraden
Motivatie: Te lang en mechanische verwijdering Van Het Drogen Duurt Micro-Organismen
(Door Middel Van Het droogdoekje) Wordt gemist. Bovendien droogt de
Huid UIT, Wat Een extra Belasting Van de Huid betekent onnodige.
Handhygiëne medewerkers 3 u 3.2 Handdesinfectie
) Handdesinfectie dient als Volgt Plaats Te Vinden (Zie bijlage A).
1. UIT Breng aan de dispenser handalcohol op de Droge Handen, zonder daarbij Het
Van de dispenser aan tuitje Te Raken
2. Van Het kuiltje Neem Een kant Zoveel handalcohol DAT IS VOLDAAN handalcohol
gevuld. This Hoeveelheid IS Nodig OM de Handen gedurende de Volledige
inwerktijd Van de handalcohol (30 Seconden) Te Houden NAT.
3. Wrijf de handen nu ged